نشریه پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی
پیاپی 21 (بهار 1393)

امروزه در اقتصاد جهانی، دانش به عنوان مهم ترین سرمایه جایگزین سرمایه های مالی و فیزیکی شده است و فضای کسب و کار مبتنی بر دانش، نیازمند رویکردی است که دارایی نامشهود جدید سازمانی مانند نوآوری های نیروی انسانی، روابط با مشتریان، ساختار سازمانی و. . . را در بر می گیرد. در اقتصاد دانش محور، نقش سرمایه فکری در ایجاد ارزش برای سازمان ها بسیار بیشتر از نقشی است که سرمایه های فیزیکی ایفا می کند. بنابراین سازمان ها برای کسب مزیت رقابتی پایدار، نیازمند شناسایی، مدیریت نظام مند سرمایه های فکری خود می باشند. به لحاظ اهمیت سرمایه فکری در فرایند برتری راهبردی شرکت ها، این مقاله به بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. نمونه ی انتخابی شامل 68 شرکت است. برای آزمون فرضیات اطلاعات لازم جمع آوری گردیده و ارزش سرمایه فکری شرکت ها بر اساس مدل پالیک و عملکرد مالی با استفاده از سه شاخص کیو توبین، نسبت قیمت به درآمد و نرخ رشد محاسبه شده است. سپس با استفاده از روش داده های ترکیبی فرایند تجزیه و تحلیل داده ها انجام و از آماره ی فیشر و آزمون های هادری و دوربین واتسون استفاده گردیده و در پایان نیز تجزیه و تحلیل رگرسیونی انجام شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان دهنده ارتباط معنی دار بین سرمایه فکری و دو شاخص عملکرد مالی (نسبت قیمت به درآمد و نرخ رشد) می باشد.

یکی از مفروضات اولیه حسابداری مدیریت بیانگر آن است که تغییرات هزینه ها رابطه ای متناسب با افزایش و کاهش سطح فعالیت دارد. اما به تازگی این فرض با مطرح شدن بحث چسبندگی هزینه ها توسط اندرسون و همکارانش مورد بحث قرار گرفته است؛ به این معنا که میزان افزایش در هزینه ها با افزایش در سطح فعالیت بیشتر از میزان کاهش در هزینه ها در ازای همان میزان کاهش در سطح فعالیت است. هدف اصلی این پژوهش آن است که چسبندگی هزینه ها را در بورس اوراق بهادار تهران مورد مطالعه قرار دهد و هزینه های اداری، عمومی و فروش و هزینه های کل و بهای تمام شده کالای فروش رفته به عنوان نمونه مورد واکاوی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش که بر اساس اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، برای یک دوره 6 ساله از سال 1384 تا 1390 است، نشان می دهد در ازای افزایش در چسبندگی هزینه های اداری، عمومی و فروش، هزینه های کل و بهای تمام شده کالای فروش رفته دقت پیش بینی سود و کیفیت سود کاهش می یابد. نتایج برای 84 شرکت فعال مختلف در بورس نیز ارایه شده است.

در دهه های اخیر با افزایش وضعیت رقابتی در بازارهای مالی، برخی از شرکت ها دچار بحران مالی و سپس ورشکستگی و نهایتا به ناچار از گردونه رقابت خارج شدند. بنابراین پیش بینی بحران مالی به موضوعی مورد علاقه و با اهمیت برای ذینفعان شرکت تبدیل شده است تا از این طریق بتوانند تصمیمات لازم را به موقع اخذ نمایند. در این پژوهش با استفاده از ترکیب اجزای صورت جریان وجه نقد به عنوان یک عامل عینی طبق بیانیه 95 هیات استانداردهای حسابداری مالی و استاندارد حسابداری شماره 2 ایران به صورت جداگانه به پیش بینی بحران مالی پرداخته می شود. بدین منظور 52 شرکت سالم و 52 شرکت دارای بحران مالی با استفاده از سه معیار: کاهش بیش از 40 درصد سود تقسیمی نسبت به سال قبل، سه سال متوالی زیان خالص و ماده 141 قانون تجارت در طی سال های 1385 تا 1390 انتخاب گردید و با استفاده از روش رگرسیون لوجستیک به پیش بینی بحران مالی پرداخته شد. نتایج تحقیق نشان داد که ترکیب اجزای صورت جریان وجه نقد طبق بیانیه 95 هیات استانداردهای حسابداری مالی در پیش بینی بحران مالی موثر می باشد و تاثیر این ترکیب ها بیش از سایر نسبت های مالی موجود در تحقیق می باشد. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که ترکیب اجزای صورت جریان وجه نقد طبق استاندارد حسابداری شماره 2 ایران در پیش بینی بحران مالی موثر نمی باشد.

هدف از این مطالعه بررسی رابطه میان کیفیت گزارشگری مالی و سرعت تعدیل قیمت سهام در بورس اوراق بهادار است. همچنین در این تحقیق الگوی رفتاری فرآیند تعدیل قیمت سهام نسبت به اخبار جدید نیز مورد آزمون قرار گرفته است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی، توصیفی و همبستگی بوده و بازه زمانی آن سال های 1387 و 1388 را شامل می شود. نمونه آماری تحقیق شامل 68 شرکت بوده و فرضیات آن با استفاده از روش رگرسیون خطی مقطعی و آزمون t مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج آزمون فرضیه ها نشان می دهد که در بازار سرمایه ایران رابطه میان تغییرات کیفیت گزارشگری مالی و سرعت تعدیل قیمت معنی دار نبوده و با بهبود کیفیت گزارشگری مالی، سرعت تعدیل قیمت سهام تغییر معنی داری از خود نشان نمی دهد. همچنین یافته ها نشان می دهد که در بورس اوراق بهادار ایران سرعت تعدیل قیمت سهام نسبت به اخبار خوب و بد دارای الگوی رفتاری متقارن بوده و اختلاف معنی داری در میانگین سرعت تعدیل قیمت سهام نسبت به اخبار خوب و اخبار بد وجود ندارد. از دیگر یافته های تحقیق می توان به رابطه مثبت و معنی دار اندازه و حجم معاملات تاخیری شرکت با سرعت تعدیل قیمت سهام هم در سطح اخبار خوب و هم در سطح اخبار بد اشاره کرد.

هدف از این پژوهش بررسی محتوای اطلاعاتی سود هر سهم اعلان شده و سود پیش بینی شده هر سهم در تبیین بازده غیرعادی سهام است. در این راستا از معیارهای سود غیرمنتظره و بازنگری پیش بینی سود که به ترتیب نمایان گر سود هر سهم و پیش بینی سود هر سهم می باشند، استفاده شده است. جامعه ی آماری، شرکت های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که از این میان 50 شرکت به عنوان نمونه آماری و بر اساس نمونه گیری حذفی انتخاب شده و در مجموع در یک دوره چهارساله از 1387 الی 1390 تعداد 200 مشاهده سال شرکت موردبررسی قرار گرفته است. نتایج تحلیل رگرسیونی و آزمون های همبستگی رابطه معنادار مستقیمی را بین متغیرهای اعلان سود هر سهم و پیش بینی سود هر سهم با بازده غیرعادی سهام نشان می دهد. همچنین نتایج، محتوای اطلاعاتی بیشتری را برای سود اعلان شده هر سهم در قیاس با سود پیش بینی شده هر سهم تایید می-کند.

در این تحقیق اثر مدیریت سود بر دقت پیش بینی جریان های نقدی عملیاتی آتی موردبررسی قرار گرفته است. برای محاسبه اقلام تعهدی رویکرد گردش وجوه نقد به کاررفته است. برای مدیریت سود از مدل کاسنیک استفاده شده است. همچنین برای دقت پیش بینی جریان های نقدی عملیاتی آتی از طریق اجزای سود عملیاتی از مدل تعدیل شده بارث استفاده شده است. فرضیه پژوهش از طریق داده های تلفیقی با استفاده از اطلاعات 70 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی باعث کاهش دقت پیش بینی جریان های نقدی عملیاتی آتی می شود یعنی هدف از انجام مدیریت سود جهت گیری به سمت تحریف گزارش های مالی و منافع فرصت طلبانه دارد.

از آنجایی که تصمیمات سرمایه گذاران متاثر از سودآوری است و سودآوری می تواند بر ارزش بازار شرکت تاثیر داشته باشد در این پژوهش ابتدا به بررسی رابطه سودآوری و ارزش بازار شرکت و سپس عواملی چون مدت تصدی حسابرس پرداخته شده است که ممکن است بر این رابطه تاثیر بگذارد. افزایش مدت تصدی حسابرس میتواند موجب نوعی ارتباط بین حسابرس و صاحبکار و در نتیجه کاهش استقلال حسابرس و افزایش ارائه صورت های مالی خلاف واقع گردد. این پژوهش، مدل اولسن (1995) را از طریق اضافه نمودن متغیر مدت تصدی حسابرس بسط میدهد. با بررسی 162 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و بهرهگیری از تحلیل رگرسیون خطی چندگانه، نتایج حاکی از وجود رابطه مستقیم و معنادار بین تغییرات سود باقیمانده هر سهم و تغییرات ارزش بازار هر سهم و رابطه مستقیم و معنادار بین تغییرات سود باقیمانده هر سهم و مدت تصدی حسابرس با تغییرات ارزش بازار هر سهم است.

این مقاله عوامل تاثیرگذار بر فرصت سرمایه گذاری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را طی یک دوره زمانی 7 ساله از سال 82 الی 88 بررسی می کند. نتایج پژوهش نشان می دهد شاخص سودآوری، اهرم مالی، اندازه شرکت و نسبت دارایی ثابت به جمع دارایی از جمله متغیر های تاثیرگذار بر فرصت سرمایه گذاری می باشند. همچنین نتایج بیانگر آن است که رشد فروش و نوع مالکیت شرکت رابطه ای با فرصت سرمایه گذاری ندارند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاخص سودآوری بیشترین همبستگی را با فرصت سرمایه گذاری دارد.